સોમવારને શિવરાત્રી...
... ઉત્તરભારત અને રાજસ્થાન માં હોળી નાં રંગોત્સવ માં સુખ અને ખુશી ના વાતાવરણ માં વધારો કરવા ભાંગ પીવા- પીવડાવવાની પરંપરા છે.
આપણાં ગુજરાત માં શિવરાત્રી એ ભાંગ નો પ્રસાદ મોટાભાગના શિવમંદિરો માં ભક્તગણ ને ઉત્સાહ થી અપાય છે...
જો કે, સાંપ્રત કાલ માં તો વરીયાળી, સાકર,મરી, જાયફળ, એલચી,બદામ, પિસ્તા, ચારોલી જેવાં મસાલાઓ મિશ્રિત દૂધ ની ઠંડાઇ ને ભાંગ નાંખ્યા વિના ભાંગ ના નામે પીરસી દેવાય છે...
ઑરીજીનલી ભાંગ તો વગવાળા કે VIP કહેવાતાં ભકતોને હાથ આવે છે...
1960 માં યુનો માં અમેરીકાના માનવજાત પર ઉપકારક પગલાં સ્વરૂપે ભાંગ અને એમાંથી બનતી માદક વસ્તુઓ ચરસ તથા ગાંજા ને વાપરવું અને વેચાણ કરવાનું દુનિયા ના દેશો માં કાયદાકીય રીતે પ્રતિબંધિત કરવામાં આવ્યું...
એની પાછળ વિદ્વાનોના અલગ અલગ દ્રષ્ટિકોણ રજુ કરાયેલ છે..
સને 1985 માં રાજીવગાંધી સરકારે અમેરીકાના સીધા દબાવ માં આવીને ભારત માં ભાંગ વાવવી તથા એનાં ઉત્પાદ વેચાણ કરવાં પ્રતિબંધિત કરેલ છે.
ભાંગ નો સમાવેશ પહેલાં વનસ્પતિવર્ગીકરણ માં Urticaceae ફેમીલી માં કરવામાં આવતો.. આ ફેમીલીની વનસ્પતિઓ માં વડ, પીપળ, ઉંબરો જેવાં પવિત્ર ગણાતાં વૃક્ષો નો સમાવેશ થાય છે પરંતુ 1990 ના વનસ્પતિશાસ્ત્રના આધુનીક વર્ગીકરણ માં ભાંગ ને Cannabaceae નામે નવાં વર્ગ માં દર્શાવવા માં આવે છે આ વર્ગ માં લગભગ 170 જાત ની અલગ અલગ પ્રજાતીઓનો સમાવેશ થાય છે...
ભારતીય ભાંગ નું વૈજ્ઞાનિક નામ Cannabis Indica છે જયારે પશ્ચિમી ઠંડા પ્રદેશ માં થતી ભાંગ ને Cannabis Sativa કહે છે..
ભાંગ ના નર છોડ માં ફુલ આવ્યા પછી એની પાના તોડી ને જે તરીકે લસોટી ને લુગદી બનાવીને વાપરવામાં આવે છે એને ભાંગ કહે છે. જયારે ભાંગના માદા છોડના ફુલગુચ્છ તથા ફળો સહીત ના ડાળખાં ને સુકવીને મોટાભાગે ચલમ કે સીગારેટ ની જેમ ફૂંકીને પીવાય એને ગાંજો કહે છે, આજ માદા છોડ પર જે ગુંદર જેવો ચીકણો પદાર્થ ઝરે છે એને સુકવી નાંખતા ચરસ તરીકે ઓળખાય છે.
ગાંજા ને અંગ્રેજી માં Marijuana કહે છે અને ચરસ ને હસીસ કહે છે.
ભાંગ ના છોડ પર ઘણાં વૈજ્ઞાનિક સંશોધન કરવામાં આવ્યા છે અને હજુ પણ કરાય છે. જેમાં 483 પ્રકાર ના જુદાં જુદાં આણ્વીક સંયોજન ઓળખી કઢાયા છે પણ એ પૈકી ભાંગ ની જે વિશિષ્ટ માદક અસર પેદાં કરનારૂ એટલે કે Psycho-active part છે એને TetraHydroCannabinol જેને ટૂંક માં THC તરીકે ઓળખાવેલ છે...
આ ભાંગમાં રહેલ THC એ મસ્તિષ્ક માં Dopamine નો સ્ત્રાવ વધારે છે અને Psychotropic અસર પેદાં કરે છે...
લોક ઉક્તિ છે કે,
વ્યક્તિ ને દારૂ બેશરમ-નિર્લજ્જ કરે છે, અફીણ એદી - આળસું બનાવે છે, ગાંજો ધુની બનાવે છે પણ ભાંગ વ્યક્તિ ની કલ્પનાશક્તિ ને ઉતેજીત કરે છે...
આઝાદી પહેલા નાં કાળમાં સાહિત્યકારો, કવિઓ કે કલાકારો પોતાની કૃતિઓ ઉત્કૃષ્ટ રીતે રચવા ભાંગ નું યોગ્ય માત્રામાં સેવન કરતાં હતાં..
ભાંગ ની પ્રથમ અસરથી ભુખ જબરી લાગે છે, માણસ ખા - ખા જ કરે છે... આથી પ્રાચીન સમય માં વ્યાયામવીરો સવારે ભાંગ પછી ભોજન અને એ પાચન કરવા માટે સાંજે દંડ પીલવા જેવી કસરત કરતાં...
ભાંગ ની માદકતામાં વ્યક્તિ એક જ પ્રવૃતિ નું અભાનપણે પુનરાવર્તન કરતું રહે છે, જો એ બોલે તો બોલ્યા જ કરે છે, હસે તો હસ્યા જ કરે છે. ભાગ ના નશા ના ઉપદ્રવ માં ઉલટીઓ થાય છે, માથું સખત દુખાવા આવે છે, ભારે લાગે છે.
આયુર્વેદિક દ્રષ્ટિકોણથી ભાંગની માદકતાના આ લક્ષણો વાયુ પ્રકોપ ના છે, અને અમ્લ રસ વાળા દ્રવ્યો વાયુનું શમન કરે છે માટે જયારે ભાંગ ચઢી ગઇ હોય તો લીંબુ નો રસ સૈંધવ તથા મરી મિશ્રિત કરી પાવો, એજ રીતે છાશ ને સૈંધવ - સુંઠ મિશ્રિત કરી પાવી, દાડમ ના દાણાં ખાવા આપી શકાય છે... વાત પ્રકોપ શાંત કરવા ઘી મિશ્રિત અને સાકર યુકત આહાર દ્રવ્યો આપવા... જુઓ, ભાંગ ને ઘુંટી ને એની અનિચ્છનીય માદકતા ને કંટ્રોલ કરવા એને દૂધ સહિત સાકર સાથે આપવામાં આવે છે જેથી વાયુ નો પ્રકોપ થતો નથી...
આયુર્વેદ માં ચરક, સુશ્રુત કે વાગભટ્ટ એ ભાંગ ને ઔષધી દ્રવ્યો માં વર્ણવેલ નથી. માત્ર 16 મી સદીમાં લખાયેલ ભાવપ્રકાશ ગ્રંથમાં ભાંગ વિશે વિસ્તૃત વર્ણન મળે છે... એમાં પ્રથમ તો એનાં એ સમયે પ્રચલીત પર્યાય લખેલ છે,
भङ्गा, गजा, मातुलानी, मादिनी, विजया, जया । પછી એનાં ગુણકર્મ વર્ણવતાં લખે છે
भङ्गा कफहरी तिक्ता ग्राहिणी पाचनी लघुः ॥
तीक्ष्ण उष्णा पित्तला मोह मद वाग् वह्नि वर्द्धिनी ॥
ભાંગનો આધુનિક તબીબી વિજ્ઞાનમાં ચિકિત્સકીય ઉપયોગ,
There is evidence supporting the use of cannabis or its derivatives in the treatment of chemotherapy-induced nausea and vomiting, neuropathic pain, and multiple sclerosis.
તથા કંઈક અંશે,
Lower levels of evidence support its use for AIDS, wasting syndrome, epilepsy, rheumatoid arthritis, and glaucoma. જણાવેલ છે આથી સૌ પ્રથમ વા,
legalize recreational cannabis in December 2013, making Uruguay the first country in the modern era to legalize cannabis. ઉરૂગ્વે માં ઑગસ્ટ 2014 થી ઘર આંગણે ભાંગ ના 6 છોડ વાવવાની કાયદેસરની છૂટ અપાઇ હતી. અને October 17, 2018 when recreational use of cannabis was legalized in Canada, dietary supplements for human use and veterinary health products containing not more than 10 parts per million of THC extract were approved for marketing;
Nabiximols (as Sativex) is used as a prescription drug in Canada.
લોક વૈદક અને આધુનીક કાળ માં લખાયેલ આયુર્વેદિક ચિકિત્સાગ્રંથો માં પણ ભાંગ નો ચિકિત્સકીય ઉપયોગ જણાવેલ છે. થોડીક માત્રામાં ભાંગ ના સેવન થી ભુખ વધારી શકાય છે તથા કાર્ય માં એકાગ્રતા લાવી શકાય છે, વેદનાશમન માટે ઉત્તમોત્તમ વાનસ્પતિક દ્રવ્ય છે,
ગુદામાર્ગના ચીરાં તથા હરસમાં ભાંગનો બાહ્યોપચાર કરી શકાય છે, ઝાડા ના દર્દી ને પણ ભાંગ અસરકારક પરીણામ આપે છે. ભાંગ થી માનસિકરોગમાં અવસાદ પામેલાની સારવાર કરી શકાય છે ગુહ્યાંગો ની શિથીલતા દૂર કરવા તથા વાજીકરણ પ્રયોગ માં પણ ભાંગ મિશ્રિત કેટલાંક યોગ અપાય છે...
જો કે ભાંગ નો સિમિત અને યોગ્ય ઉપયોગ જ હિતકારી છે. ભાંગ ને સહાયક સાધન બનાવું પણ એનાં વ્યસની ગુલામ ના થવું...
... ઉત્તરભારત અને રાજસ્થાન માં હોળી નાં રંગોત્સવ માં સુખ અને ખુશી ના વાતાવરણ માં વધારો કરવા ભાંગ પીવા- પીવડાવવાની પરંપરા છે.
આપણાં ગુજરાત માં શિવરાત્રી એ ભાંગ નો પ્રસાદ મોટાભાગના શિવમંદિરો માં ભક્તગણ ને ઉત્સાહ થી અપાય છે...
જો કે, સાંપ્રત કાલ માં તો વરીયાળી, સાકર,મરી, જાયફળ, એલચી,બદામ, પિસ્તા, ચારોલી જેવાં મસાલાઓ મિશ્રિત દૂધ ની ઠંડાઇ ને ભાંગ નાંખ્યા વિના ભાંગ ના નામે પીરસી દેવાય છે...
ઑરીજીનલી ભાંગ તો વગવાળા કે VIP કહેવાતાં ભકતોને હાથ આવે છે...
1960 માં યુનો માં અમેરીકાના માનવજાત પર ઉપકારક પગલાં સ્વરૂપે ભાંગ અને એમાંથી બનતી માદક વસ્તુઓ ચરસ તથા ગાંજા ને વાપરવું અને વેચાણ કરવાનું દુનિયા ના દેશો માં કાયદાકીય રીતે પ્રતિબંધિત કરવામાં આવ્યું...
એની પાછળ વિદ્વાનોના અલગ અલગ દ્રષ્ટિકોણ રજુ કરાયેલ છે..
સને 1985 માં રાજીવગાંધી સરકારે અમેરીકાના સીધા દબાવ માં આવીને ભારત માં ભાંગ વાવવી તથા એનાં ઉત્પાદ વેચાણ કરવાં પ્રતિબંધિત કરેલ છે.
ભાંગ નો સમાવેશ પહેલાં વનસ્પતિવર્ગીકરણ માં Urticaceae ફેમીલી માં કરવામાં આવતો.. આ ફેમીલીની વનસ્પતિઓ માં વડ, પીપળ, ઉંબરો જેવાં પવિત્ર ગણાતાં વૃક્ષો નો સમાવેશ થાય છે પરંતુ 1990 ના વનસ્પતિશાસ્ત્રના આધુનીક વર્ગીકરણ માં ભાંગ ને Cannabaceae નામે નવાં વર્ગ માં દર્શાવવા માં આવે છે આ વર્ગ માં લગભગ 170 જાત ની અલગ અલગ પ્રજાતીઓનો સમાવેશ થાય છે...
ભારતીય ભાંગ નું વૈજ્ઞાનિક નામ Cannabis Indica છે જયારે પશ્ચિમી ઠંડા પ્રદેશ માં થતી ભાંગ ને Cannabis Sativa કહે છે..
ભાંગ ના નર છોડ માં ફુલ આવ્યા પછી એની પાના તોડી ને જે તરીકે લસોટી ને લુગદી બનાવીને વાપરવામાં આવે છે એને ભાંગ કહે છે. જયારે ભાંગના માદા છોડના ફુલગુચ્છ તથા ફળો સહીત ના ડાળખાં ને સુકવીને મોટાભાગે ચલમ કે સીગારેટ ની જેમ ફૂંકીને પીવાય એને ગાંજો કહે છે, આજ માદા છોડ પર જે ગુંદર જેવો ચીકણો પદાર્થ ઝરે છે એને સુકવી નાંખતા ચરસ તરીકે ઓળખાય છે.
ગાંજા ને અંગ્રેજી માં Marijuana કહે છે અને ચરસ ને હસીસ કહે છે.
ભાંગ ના છોડ પર ઘણાં વૈજ્ઞાનિક સંશોધન કરવામાં આવ્યા છે અને હજુ પણ કરાય છે. જેમાં 483 પ્રકાર ના જુદાં જુદાં આણ્વીક સંયોજન ઓળખી કઢાયા છે પણ એ પૈકી ભાંગ ની જે વિશિષ્ટ માદક અસર પેદાં કરનારૂ એટલે કે Psycho-active part છે એને TetraHydroCannabinol જેને ટૂંક માં THC તરીકે ઓળખાવેલ છે...
આ ભાંગમાં રહેલ THC એ મસ્તિષ્ક માં Dopamine નો સ્ત્રાવ વધારે છે અને Psychotropic અસર પેદાં કરે છે...
લોક ઉક્તિ છે કે,
વ્યક્તિ ને દારૂ બેશરમ-નિર્લજ્જ કરે છે, અફીણ એદી - આળસું બનાવે છે, ગાંજો ધુની બનાવે છે પણ ભાંગ વ્યક્તિ ની કલ્પનાશક્તિ ને ઉતેજીત કરે છે...
આઝાદી પહેલા નાં કાળમાં સાહિત્યકારો, કવિઓ કે કલાકારો પોતાની કૃતિઓ ઉત્કૃષ્ટ રીતે રચવા ભાંગ નું યોગ્ય માત્રામાં સેવન કરતાં હતાં..
ભાંગ ની પ્રથમ અસરથી ભુખ જબરી લાગે છે, માણસ ખા - ખા જ કરે છે... આથી પ્રાચીન સમય માં વ્યાયામવીરો સવારે ભાંગ પછી ભોજન અને એ પાચન કરવા માટે સાંજે દંડ પીલવા જેવી કસરત કરતાં...
ભાંગ ની માદકતામાં વ્યક્તિ એક જ પ્રવૃતિ નું અભાનપણે પુનરાવર્તન કરતું રહે છે, જો એ બોલે તો બોલ્યા જ કરે છે, હસે તો હસ્યા જ કરે છે. ભાગ ના નશા ના ઉપદ્રવ માં ઉલટીઓ થાય છે, માથું સખત દુખાવા આવે છે, ભારે લાગે છે.
આયુર્વેદિક દ્રષ્ટિકોણથી ભાંગની માદકતાના આ લક્ષણો વાયુ પ્રકોપ ના છે, અને અમ્લ રસ વાળા દ્રવ્યો વાયુનું શમન કરે છે માટે જયારે ભાંગ ચઢી ગઇ હોય તો લીંબુ નો રસ સૈંધવ તથા મરી મિશ્રિત કરી પાવો, એજ રીતે છાશ ને સૈંધવ - સુંઠ મિશ્રિત કરી પાવી, દાડમ ના દાણાં ખાવા આપી શકાય છે... વાત પ્રકોપ શાંત કરવા ઘી મિશ્રિત અને સાકર યુકત આહાર દ્રવ્યો આપવા... જુઓ, ભાંગ ને ઘુંટી ને એની અનિચ્છનીય માદકતા ને કંટ્રોલ કરવા એને દૂધ સહિત સાકર સાથે આપવામાં આવે છે જેથી વાયુ નો પ્રકોપ થતો નથી...
આયુર્વેદ માં ચરક, સુશ્રુત કે વાગભટ્ટ એ ભાંગ ને ઔષધી દ્રવ્યો માં વર્ણવેલ નથી. માત્ર 16 મી સદીમાં લખાયેલ ભાવપ્રકાશ ગ્રંથમાં ભાંગ વિશે વિસ્તૃત વર્ણન મળે છે... એમાં પ્રથમ તો એનાં એ સમયે પ્રચલીત પર્યાય લખેલ છે,
भङ्गा, गजा, मातुलानी, मादिनी, विजया, जया । પછી એનાં ગુણકર્મ વર્ણવતાં લખે છે
भङ्गा कफहरी तिक्ता ग्राहिणी पाचनी लघुः ॥
तीक्ष्ण उष्णा पित्तला मोह मद वाग् वह्नि वर्द्धिनी ॥
ભાંગનો આધુનિક તબીબી વિજ્ઞાનમાં ચિકિત્સકીય ઉપયોગ,
There is evidence supporting the use of cannabis or its derivatives in the treatment of chemotherapy-induced nausea and vomiting, neuropathic pain, and multiple sclerosis.
તથા કંઈક અંશે,
Lower levels of evidence support its use for AIDS, wasting syndrome, epilepsy, rheumatoid arthritis, and glaucoma. જણાવેલ છે આથી સૌ પ્રથમ વા,
legalize recreational cannabis in December 2013, making Uruguay the first country in the modern era to legalize cannabis. ઉરૂગ્વે માં ઑગસ્ટ 2014 થી ઘર આંગણે ભાંગ ના 6 છોડ વાવવાની કાયદેસરની છૂટ અપાઇ હતી. અને October 17, 2018 when recreational use of cannabis was legalized in Canada, dietary supplements for human use and veterinary health products containing not more than 10 parts per million of THC extract were approved for marketing;
Nabiximols (as Sativex) is used as a prescription drug in Canada.
લોક વૈદક અને આધુનીક કાળ માં લખાયેલ આયુર્વેદિક ચિકિત્સાગ્રંથો માં પણ ભાંગ નો ચિકિત્સકીય ઉપયોગ જણાવેલ છે. થોડીક માત્રામાં ભાંગ ના સેવન થી ભુખ વધારી શકાય છે તથા કાર્ય માં એકાગ્રતા લાવી શકાય છે, વેદનાશમન માટે ઉત્તમોત્તમ વાનસ્પતિક દ્રવ્ય છે,
ગુદામાર્ગના ચીરાં તથા હરસમાં ભાંગનો બાહ્યોપચાર કરી શકાય છે, ઝાડા ના દર્દી ને પણ ભાંગ અસરકારક પરીણામ આપે છે. ભાંગ થી માનસિકરોગમાં અવસાદ પામેલાની સારવાર કરી શકાય છે ગુહ્યાંગો ની શિથીલતા દૂર કરવા તથા વાજીકરણ પ્રયોગ માં પણ ભાંગ મિશ્રિત કેટલાંક યોગ અપાય છે...
જો કે ભાંગ નો સિમિત અને યોગ્ય ઉપયોગ જ હિતકારી છે. ભાંગ ને સહાયક સાધન બનાવું પણ એનાં વ્યસની ગુલામ ના થવું...
ટિપ્પણીઓ નથી:
ટિપ્પણી પોસ્ટ કરો